SSS

Bitkisel ekstraktlar, bitkilerin çeşitli kısımlarından (yaprak, kök, meyve, çiçek, tohum) uygun çözücüler kullanılarak elde edilen yoğunlaştırılmış özlerdir. Genellikle ekstraksiyon (özütleme) adı verilen işlemle, etanol, su veya glikol gibi çözücüler yardımıyla bitkiden istenen bileşenler ayrıştırılır. Elde edilen öz daha sonra düşük sıcaklıkta kurutularak toz veya sıvı formda sunulur.

Etkin madde, bir bitkisel ekstraktın içinde bulunan ve o ekstraktın temel etkisini oluşturan biyolojik olarak aktif bileşendir. Örneğin; Ginkgo biloba ekstraktında etkin maddeler flavonoidler ve terpen laktonlardır. Etkin maddeler ekstraktın kalitesini ve işlevselliğini belirler.

Evet, ekstraktların rengi bitki türüne, kullanılan bitki kısmına, hasat dönemine ve üretim yöntemine göre değişiklik gösterebilir. Örneğin, antosiyanin içeriği yüksek bir meyve ekstraktı mor-kırmızı olurken, klorofil içeren yaprak ekstraktları yeşil tonlarında olabilir. Renk farklılıkları, doğal pigmentler ve ekstraktın yoğunluğuna bağlıdır.

Bitkisel yağlar genellikle şu yöntemlerle elde edilir: Soğuk presleme: Mekanik olarak düşük sıcaklıkta sıkılarak elde edilen en doğal ve besin değeri yüksek yöntemdir. Sıcak presleme: Yüksek sıcaklıkla yağ verimi artırılır, ancak bazı besin değerleri azalabilir. Ekstraksiyon (solventle): Kimyasal çözücüler (ör. hekzan) kullanılarak yağ çıkarılır, sonra çözücü uzaklaştırılır. Süperkritik CO₂ ekstraksiyonu: En saf ve kaliteli yöntemi sunar, ancak maliyeti yüksektir.

Bitkisel yağların raf ömrü genellikle 1 ila 2 yıl arasında değişir. Bu süre; yağın doymamış yağ asidi içeriğine, üretim ve saklama koşullarına, ambalaj türüne ve antioksidan içeriğine bağlı olarak uzayıp kısalabilir. Uygun şekilde saklanan rafine yağların raf ömrü daha uzundur.

Mentol kristal, nane bitkisinden (özellikle Mentha arvensis) buhar distilasyonu ve ardından soğutma işlemiyle elde edilen beyaz, kristal yapılı doğal bir bileşiktir. Ferahlatıcı kokusu ve serinletici etkisiyle: Kişisel bakım ürünlerinde (diş macunu, dudak balmı, şampuan) İlaçlarda (boğaz pastili, burun açıcı merhem) Gıdalarda (sakız, şekerleme) Elektronik sigaralarda Temizlik ürünlerinde yaygın olarak kullanılır.

Stevia, Stevia rebaudiana bitkisinin yapraklarından elde edilir. Yapraklar kurutulduktan sonra su ya da alkol bazlı çözücülerle özütlenir. Bu öz içerisindeki tatlı bileşikler (rebaudioside A ve stevioside gibi) izole edilip saflaştırılarak toz ya da sıvı formda doğal tatlandırıcı olarak kullanıma sunulur.

Evet, Stevia tamamen bitkisel kökenli doğal bir tatlandırıcıdır. Şekerden yaklaşık 200-300 kat daha tatlıdır ve kalori içermez. Yapay tatlandırıcı değildir; Stevia bitkisinin yapraklarından doğrudan elde edilir.

Kafur, genellikle Cinnamomum camphora ağacının odunundan buhar distilasyonu yoluyla elde edilen aromatik bir bileşiktir. Beyaz kristal formdadır. Kullanım alanları: Merhem ve losyonlarda (kas gevşetici, serinletici) Tıbbi buhar ve burun açıcı ürünlerde Geleneksel ayin ve tütsü amaçlı ürünlerde Böcek kovucu ürünlerde

İnülin, genellikle hindiba kökü (Cichorium intybus) gibi bitkilerden elde edilen bir çözünür diyet lifidir. Bitkisel materyal sıcak su ile ekstrakte edilir ve ardından filtreleme, konsantrasyon ve kurutma işlemleri uygulanarak beyaz toz formunda inülin elde edilir. Prebiyotik özellik gösterir, ancak burada sadece üretim süreci vurgulanmıştır.

İnülin; gıda, diyet ürünleri ve takviye gıdalarda yaygın olarak kullanılır. Prebiyotik özelliği nedeniyle bağırsak sağlığını destekleyen ürünlerde, Diyet lifi olarak düşük kalorili ürünlerde, Yağ yerine düşük kalorili kremamsı yapı sağlayıcı olarak süt ürünleri ve soslarda kullanılır. Ayrıca tablet üretimi gibi farmasötik uygulamalarda bağlayıcı madde olarak da kullanılabilir.

İnülin genellikle şu formlarda sunulur: Toz form: En yaygın ticari şeklidir. Granül form: Tablet ve kapsül üretiminde kullanılır. Bazı ürünlerde sıvı formu da bulunabilir, ancak endüstride %90’dan fazlası toz formdadır.

Sorbitol, doğal olarak meyvelerde bulunan bir şeker alkolüdür (poliol). Ticari olarak en çok glikozun hidrojenasyonu yoluyla elde edilir. Tatlılık seviyesi sukrozun yaklaşık %60’ıdır. Gıda ve kozmetik sanayinde tatlandırıcı, nem tutucu (humektant) ve kristalizasyon önleyici olarak kullanılır.

Sorbitol ticari olarak genellikle iki formda bulunur: Sıvı (şurup) formu: Gıda ve kozmetikte daha yaygın kullanılır. Kristal toz form: Tablet ve sakız üretiminde kullanılır. Raf ömrü daha uzundur.

Ksilitol, doğal olarak birçok meyve ve sebzede bulunan bir başka şeker alkolüdür. Ticari üretimi genellikle mısır koçanı veya huş ağacı kabuğu gibi lignoselülozik kaynaklardan ksiloz elde edilip hidrojenasyonu ile yapılır. Sukroz ile benzer tatlılıktadır ancak daha düşük glisemik indekse sahiptir.

Eritritol, mayalanma (fermantasyon) yöntemiyle glikozun doğal maya ile fermente edilmesiyle elde edilen doğal şeker alkolüdür. Formlar: Genellikle kristal toz veya mikronize toz formda sunulur. Kullanım alanları: Şekersiz içecekler ve tatlılar Sakız, çikolata ve ağız bakım ürünleri Diyabetik ürünler ve kalorisiz tatlandırıcı karışımları Eritritol ısıya dayanıklıdır, bu nedenle fırın ürünlerinde de kullanılır.

Mannitol, doğada çeşitli bitkilerde bulunan bir şeker alkolüdür. Ticari olarak genellikle fruktozun hidrojenasyonu ile üretilir. Kullanım alanları: Tablet ve kapsül formülasyonlarında dolgu maddesi Düşük nem çekici özelliği sayesinde neme duyarlı ürünlerde tercih edilir Bazı intravenöz çözeltilerde osmotik diüretik olarak kullanılır (ilaç sınıfı)

Polidekstroz, glikozun sitrik asit veya sorbitol gibi bileşenlerle düşük pH’ta polimerleştirilmesiyle elde edilen sentetik, çözünür bir diyet lifidir. Kullanım alanları: Lif içeriği artırılmış gıdalar (bar, içecek, süt ürünleri) Enerjisi düşük gıda ve içeceklerde dolgu maddesi Şekersiz ve kalorisi azaltılmış ürünlerde yapı sağlayıcı Türleri: Polidekstroz Tip A: Hafif renkli, genellikle içeceklerde Polidekstroz Tip B: Koyu renkli, pişmiş ürünlerde tercih edilir Polidekstroz Tip N: Daha yüksek saflık ve renksiz yapı gerektiren özel

Hidrojenasyon, bir bileşiğe hidrojen (H₂) gazı eklenmesi anlamına gelir. Fruktozun hidrojenasyonu, fruktoz (bir şeker türü) molekülüne hidrojen eklenerek yapısının değiştirilmesi işlemidir. Bu işlem sonucunda fruktoz → mannitol gibi bir şeker alkolü oluşur. ➡️ Bu yöntem, genellikle yüksek basınç ve katalizör (örneğin nikel) kullanılarak gerçekleştirilir.

Hidrojenasyon, bir bileşiğe hidrojen (H₂) gazı eklenmesi anlamına gelir. Fruktozun hidrojenasyonu, fruktoz (bir şeker türü) molekülüne hidrojen eklenerek yapısının değiştirilmesi işlemidir. Bu işlem sonucunda fruktoz → mannitol gibi bir şeker alkolü oluşur. ➡️ Bu yöntem, genellikle yüksek basınç ve katalizör (örneğin nikel) kullanılarak gerçekleştirilir.

Polimerleştirme, küçük yapı taşlarının (monomerlerin) bir araya gelerek uzun zincirli moleküller (polimerler) oluşturması işlemidir. Örnek: Glikoz gibi küçük moleküller bir araya gelip polidekstroz gibi uzun yapılı bir maddeye dönüşebilir. ➡️ Bu işlem ısı, basınç veya asit gibi etkenlerle sağlanır.

Lignoselülozik materyal, bitkisel kaynaklı, odunsu ve lifli yapıya sahip doğal malzemelerdir. İçerikleri üç ana bileşenden oluşur: Selüloz (lif) Hemicellüloz Lignin (odunsu yapı) ➡️ Mısır koçanı, buğday sapı, huş ağacı kabuğu gibi tarımsal atıklar lignoselülozik kaynaktır. Bu yapılar, örneğin ksilitol üretiminde hammadde olarak kullanılır.

Farmasötik, ilaç bilimiyle ilgili demektir. Farmasötik uygulamalar, ilaçların geliştirilmesi, formüle edilmesi, tablet haline getirilmesi veya vücuda verilme şekli (enjeksiyon, kapsül, şurup vs.) ile ilgili işlemlerdir. ➡️ Örneğin, mannitol bazı ilaç tabletlerinde dolgu maddesi olarak veya damar yoluyla verilen tıbbi solüsyonlarda kullanılır; bu da farmasötik bir uygulamadır.